Blok s układu okresowego obejmuje pierwiastki grup 1 i 2, których elektrony walencyjne są opisane funkcją falową zwaną orbitalem s ( Rys. 1 ).
Są to: wodór, litowce (lit, sód, potas, rubid, cez i frans), berylowce (beryl, magnez, wapń, stront, bar, rad) oraz hel, który leży w grupie 18, ale posiada wyłącznie dwa elektrony na orbitalu s.
Ogólną konfigurację elektronową tych pierwiastków można zapisać jako \( ns \). Jeżeli pierwiastek posiada tylko jeden elektron walencyjny, zapis ma postać \( ns^1 \), natomiast jeżeli posiada dwa elektrony walencyjne - \( ns^2 \).

Pierwiastki bloku s, za wyjątkiem wodoru i helu, które są gazami, wykazują charakter metaliczny.

Charakter metaliczny pierwiastków

Metale są to pierwiastki, które występują wyłącznie na dodatnich stopniach utlenienia - tworzą kationy. Metaliczny charakter rośnie w miarę przesuwania się w dół grupy pierwiastków w układzie okresowym. Dzieje się tak, ponieważ elektrony wraz ze wzrostem promienia atomowego są coraz słabiej przyciągane przez dodatnie jądro i coraz łatwiej je oderwać (maleje energia jonizacji).
W warunkach standardowych występują w postaci stałej, za wyjątkiem rtęci, która w tych warunkach jest cieczą (temperatura topnienia -38,83 °C).
Właściwości fizyczne i chemiczne metali związane są z obecnością wiązania metalicznego w kryształach metali.

Zdolność do swobodnego przemieszczania się elektronów w krysztale metalicznym powoduje, że metale są bardzo dobrymi przewodnikami prądu elektrycznego oraz ciepła.

Wiązka światła ( Rys. 2 ) docierająca do powierzchni metalu zostaje odbita we wszystkich kierunkach, dając charakterystyczny efekt połysku metalicznego.

Występującymi w sieci metalicznej oddziaływaniami można wytłumaczyć także takie cechy metali, jak twardość czy ciągliwość.
Metale tworzą tlenki występujące w stanie stałym. Mają one charakter zasadowy, w reakcji z wodą dają wodorotlenki. W solach metale występują na początku związku, zastępując wodór z kwasów.

Podsumowując, metale ( Rys. 3 ) charakteryzują się następującymi cechami:

• w temperaturze pokojowej występują w stanie stałym (oprócz Hg),
• mają metaliczny połysk,
• wykazują dobre przewodnictwo elektryczne,
• mają dobre przewodnictwo cieplne,
• wykazują dodatni temperaturowy współczynnik rezystancji,
• mają dużą gęstość,
• są kowalne i ciągliwe,
• zazwyczaj mają wysoką temperaturę topnienia,
• tworzą tlenki o charakterze zasadowym.